მნიშვნელოვანია, რომ კანონმდებლობა მკაფიოდ განსაზღვრავდეს საიდუმლო ინფორმაციის კატეგორიებს, რათა გამოირიცხოს უსაფრთხოების სექტორის ორგანოების მიერ თვითნებური ინტერპრეტაცია და დიდი მოცულობის ინფორმაციის დასაიდუმლოება.1 კანონმდებლობამ არ უნდა დაუშვას საიდუმლოების გამოყენება „ეროვნული უსაფრთხოების“ ან „ეროვნული ინტერესის“ ბუნდოვანი ნიშნით.2 „ინფორმაციის დასაიდუმლოების კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი საერთაშორისო სტანდარტის მიხედვით, ხელისუფლებამ უნდა დაასაიდუმლოოს „ინფორმაცია“ და არა მთლიანად „დოკუმენტები“.3 დასაიდუმლოების მიზანი უნდა იყოს, ხელი შეუშალოს მტრებს (მოწინააღმდეგეებს) სამსახურების მიერ გამოყენებული მეთოდების გაცნობაში, დაიცვას დაზვერვის ოფიცრებისა და ინფორმატორების სიცოცხლე, აგრეთვე, შეინარჩუნოს უცხოური დაზვერვის სამსახურების მიერ მოწოდებული ინფორმაციის კონფიდენციალურობა.4
ინფორმაციის დასაიდუმლოების ზოგადი ნორმატიული ჩარჩო
ეფექტურობა ხშირად მოითხოვს მოქნილობას და საიდუმლოებას.5 ამავე დროს, პარლამენტის საზედამხედველო ფუნქციის ეფექტიანობას მისი ინფორმირებულობის ხარისხი განაპირობებს.6 კარგად ინფორმირებული პარლამენტი უკეთ შეძლებს, შეასრულოს საკანონმდებლო, საბიუჯეტო და საზედამხედველო ფუნქციები. თუმცა, უსაფრთხოების სექტორთან მიმართებით შესაბამის მასალებზე ხელმისაწვდომობის მოთხოვნის შესრულება რთულია ამ მასალების სენსიტიური ხასიათის გამო.7 თავის მხრივ, ეს გამოწვეულია კონფიდენციალური ინფორმაციის დაცვის ინტერესით, აგრეთვე, ამ სფეროში კომპეტენტური პარლამენტის წევრების სიმცირით.8
ეროვნულ უსაფრთხოებასთან დაკავშირებული ინფორმაციის მიღების უფლებასთან მიმართებით ევროპის საბჭოს საპარლამენტო ასამბლეამ და ევროპის პარლამენტმა დაამტკიცეს გლობალური პრინციპები, რომლებიც ცნობილია ცვანეს პრინციპების სახელით (The Global Principles on National Security and the Right to Information (The Tshwane Principles)).9 ეს დოკუმენტი საზედამხედველო ორგანოებისთვის განსაზღვრავს ნორმატიულ სტანდარტებს ინფორმაციის დასაიდუმლოების სამართლებრივი პროცედურებისთვის, აგრეთვე, საიდუმლო ინფორმაციაზე წვდომის და დაცვის საკითხებს.10 ცვანეს პრინციპების მიხედვით, „სახელმწიფოებმა უნდა მიიღონ დასაიდუმლოების ფორმალური სისტემა ინფორმაციის თვითნებური და ზედმეტი დაცვის შესამცირებლად. საზოგადოებას უნდა ჰქონდეს შესაძლებლობა, გამოთქვას აზრი ინფორმაციის დასაიდუმლოების პროცედურებისა და სტანდარტების შესახებ მათ ძალაში შესვლამდე. საზოგადოებას ხელი უნდა მიუწვდებოდეს დასაიდუმლოების პროცედურებისა და სტანდარტების წერილობით ასლებზე“.11
ჟენევის შეიარაღებულ ძალებზე დემოკრატიული კონტროლის ცენტრის (DCAF) მიერ ჩატარებული გამოკითხვის მიხედვით, ალბანეთში, ბულგარეთში, ხორვატიაში, ესტონეთში, საბერძნეთში, ლატვიაში, ლიეტუვასა და რუმინეთში კანონმდებლობა მოიცავს დასაიდუმლოებას დაქვემდებარებული ინფორმაციის კატეგორიების ჩამონათვალს.12 მეტიც, ლატვიის კანონი ასევე განსაზღვრავს იმ ინფორმაციის კრიტერიუმებს, რომელთა დასაიდუმლოება არ შეიძლება. ეს არის ინფორმაცია, რომელიც შეეხება ადამიანის უფლებების დარღვევას, კორუფციულ დარღვევებს, გარემოსა და ჯანმრთელობის დაცვას, ბუნებრივ კატასტროფებს და მათ შედეგებს.13 ბელგიას, ჩეხეთს, დანიას, გერმანიას, უნგრეთს, ისლანდიას, იტალიას, ლუქსემბურგს, მონტენეგროს, ნიდერლანდებს, ნორვეგიას, პოლონეთს, პორტუგალიას, სლოვენიას და ესპანეთს კონკრეტული კატეგორიები არ აქვთ გაწერილი, თუმცა მათი უმრავლესობა ადგენს, რომ შეიძლება დასაიდუმლოვდეს ყველა ისეთი ინფორმაცია, რომლის გამჟღავნებაც „საფრთხეს შეუქმნის ეროვნულ უსაფრთხოებას და სახელმწიფოს სასიცოცხლო ინტერესებს“.14 კანონმდებლობით ასევე განსაზღვრულია, რა მიეკუთვნება ეროვნული უსაფრთხოების ინტერესებს.15
საიდუმლო ინფორმაციაზე წვდომის მოდელები
უსაფრთხოების სამსახურები ინფორმაციის გაცემასა ან მასზე პარლამენტარების დაშვებაზე უარს ხშირად იმ მიზეზით აცხადებენ, რომ დეპუტატები არ არიან საკმარისად მომზადებულნი (სპეციალიზებული) კონფიდენციალურობის დაცვის კუთხით, რის გამოც, არსებობს რისკი, სენსიტიური ინფორმაცია მიეწოდოს არაუფლებამოსილ პირებს, ან სადაზვერვო მონაცემები პარტიული პოლიტიკური მიზნებისთვის გამოიყენონ. 16 ეს მოტივი არ არის საფუძველს მოკლებული, თუმცა, მეორე მხრივ, საზედამხედველო ორგანოებს ინფორმაცია სჭირდებათ შესაბამისი გადაწყვეტილებების მისაღებად. ეს მოთხოვნა მათი წარმომადგენლობითი ფუნქციიდან გამომდინარეობს.17 რაც უფრო მეტი იცის მაკონტროლებელმა, მით უფრო ეფექტიანია კონტროლი.18
უსაფრთხოების სექტორის კონტროლის პროცესში მოქმედებს ე.წ. „საჭიროა იცოდეს“ (“Need to know”) პრინციპი, რაც ნიშნავს, რომ პირებს ხელი უნდა მიუწვდებოდეთ ინფორმაციაზე მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ამას მოითხოვს მათი ოფიციალური ფუნქციები და ამ ინფორმაციის ცოდნის ლეგიტიმური საჭიროება. ეს პრინციპი უდევს საფუძვლად საიდუმლო ინფორმაციაზე დეპუტატების წვდომის პრაქტიკას სხვადასხვა ქვეყანაში.19 თუმცა, რთულია ამ მიმართულებით ერთი საუკეთესო პრაქტიკის გამოკვეთა. მისი მიღწევა შესაძლებელია საიდუმლო ინფორმაციაზე ხელმისაწვდომობით და ამ ინფორმაციის გამოყენებით გაუმჟღავნებლობის მოთხოვნის დაცვის პირობებში.20
კონფიდენციალურ ინფორმაციაზე პარლამენტარების წვდომის სხვადასხვა მოდელი არსებობს. ზოგიერთი ქვეყნის კანონმდებლობა ითვალისწინებს დეპუტატების ვალდებულებას, საიდუმლო ინფორმაციის მიღებამდე გაიარონ შემოწმების პროცედურები, თუმცა ეს მიიჩნევა შესაძლო ხელისშემშლელ ფაქტორად საზედამხედველო მოვალეობის შესრულების კუთხით. 21 ამ დაშვების თანახმად, „პროცედურების წარმატებით გავლა წარმოშობს ნდობას კანონმდებლებსა და აღმასრულებლებს შორის, აუმჯობესებს კომუნიკაციას და ხელს უწყობს პარლამენტის წევრების დიალოგს აღმასრულებელი ხელისუფლების ოფიციალურ პირებთან“.22 ქვეყნების დიდ ნაწილში პირდაპირი წარმომადგენლობითი მანდატი დეპუტატებს ანიჭებს კონფიდენციალურ ინფორმაციაზე წვდომის უფლებას რაიმე შემოწმების პროცედურების გარეშე (მაგალითად, აშშ, გაერთიანებული სამეფო, გერმანია, საფრანგეთი, პოლონეთი, ჩეხეთის რესპუბლიკა, ესტონეთი, ბულგარეთი, რუმინეთი, უკრაინა, თურქეთი).23 ზოგიერთი კანონმდებლობა ადგენს კონფიდენციალურობის დაცვის თაობაზე ფიცის დადებას სადეპუტატო უფლებამოსილების ვადის დასაწყისში, ზოგან - თავდაცვის ან შესაბამისი კომპეტენციის მქონე ორგანოში არჩევისას.24 საიდუმლო ინფორმაციასთან დაშვების სპეციალური უფლების მინიჭებას ითვალისწინებს ნორვეგიის, სერბეთის, მაკედონიის და ლატვიის კანონმდებლობები, სამთავრობო უწყების მიერ პარლამენტის წევრის შესახებ მონაცემების, მათ შორის, მისი სანდოობის შემოწმების შემდეგ. 25
DCAF-ის მიერ 2011 წელს ჩატარებული გამოკითხვისას, მხოლოდ ხუთმა პარლამენტმა (ფინეთმა, უნგრეთმა, ლიტვამ, სლოვაკეთმა და შვედეთმა) განაცხადა, რომ არ აწესებენ რაიმე შეზღუდვას მათთვის ხელმისაწვდომი ინფორმაციის მიღებაზე. 26 ნიდერლანდებში მხოლოდ პარტიის ლიდერებს აქვთ წვდომა საიდუმლო ინფორმაციაზე, პოლონეთში - პარლამენტის თავმჯდომარეს. 27 სხვა ევროპული სახელმწიფოების მიერ დანერგილი კონფიდენციალურობის დაცვის წესები ორ მიდგომას ითვალისწინებს: პარლამენტარების ძალიან მცირე ჯგუფს აქვს მაღალი კლასიფიკაციის ინფორმაციაზე წვდომა, ან თითქმის ყველას - კლასიფიცირებულზე, უფრო მცირე რაოდენობას - ნაკლებად მგრძნობიარე ინფორმაციაზე.28 ირლანდია ევროკავშირის ერთადერთი წევრი ქვეყანაა, სადაც პარლამენტარებს არ აქვთ წვდომა რაიმე საიდუმლო ინფორმაციაზე.
ზოგ შემთხვევაში, პარლამენტარებს შეიძლება ჰქონდეთ საიდუმლო ინფორმაციაზე წვდომა, თუ მათ ხელი აქვთ მოწერილი კონფიდენციალურობის შეთანხმებაზე, ან გააჩნიათ შესაბამისი ნებართვა.29 მაგალითად, რუმინეთში დეპუტატებმა ხელი უნდა მოაწერონ კონფიდენციალურობის ხელშეკრულებას, სანამ მათ საიდუმლო ინფორმაციაზე წვდომა ექნებათ, ხოლო ლიეტუვაში საჭიროა უსაფრთხოების სამსახურის ნებართვა.30 პრაქტიკაში, პარლამენტის წევრებისთვის ასეთი პირობების დადგენა საიდუმლო ინფორმაციაზე წვდომის შეზღუდვას განაპირობებს. დეპუტატები ზოგჯერ უარს ამბობენ შემოწმებაზე იმ საფუძვლით, რომ ეს არღვევს ხელისუფლების დანაწილების პრინციპს ან მათი პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობას.31
მიუხედავად იმისა, რომ ინფორმაცია მაკონტროლებელი ორგანოების სიცოცხლისუნარიანობაზე მიუთითებს, მასზე ხელმისაწვდომობა ზედამხედველების მიერ არ უნდა განიხილებოდეს, როგორც თვითმიზანი. შესაბამის ინფორმაციაზე წვდომა არის საშუალება, რომელიც მათ თავიანთი ფუნქციის შესრულებაში ეხმარება. ამის გარეშე ისინი ეფექტიანად ვერ იმუშავებენ.32 თუმცა, ქმედით ზედამხედველობას მხოლოდ ინფორმაციაზე ხელმისაწვდომობა არ განაპირობებს. მაკონტროლებელი ორგანოების წევრებსა და თანამშრომლებს ასევე უნდა ჰქონდეთ სურვილი, შესაძლებლობები და გამოცდილება, რომ დაადგინონ, შემდეგ კი გამოიყენონ ეს ინფორმაცია.33 ასევე საყურადღებოა, რომ ინფორმაციის მოთხოვნისას გამოირიცხოს პოლიტიკურად მოტივირებული ან არასერიოზული მოთხოვნები. ამის მიღწევა შესაძლებელია, თუ ინფორმაციას კოლეგიური ორგანო, მაგალითად, კომიტეტი გამოითხოვს, რომლის წევრებიც სხვადასხვა პოლიტიკურ ჯგუფს წარმოადგენენ.34
ინფორმაციის საიდუმლოების გრიფები
საიდუმლო ინფორმაციაზე ხელმისაწვდომობა ქვეყნების მიხედვით განსხვავდება ამ ინფორმაციის ხარისხის/კატეგორიის შესაბამისად. „გრიფი განსაკუთრებით საიდუმლო, საიდუმლო და შეზღუდული სარგებლობისთვის ენიჭება ინფორმაციას იმ პოტენციური ზიანის ხარისხის მიხედვით, რომელიც შეიძლება გამოიწვიოს მისმა უნებართვო გამჟღავნებამ“.35 ცვანეს პრინციპების თანახმად, დასაიდუმლოების ხარისხი უნდა შეესაბამებოდეს დასაიდუმლოების მოთხოვნაში მითითებული ზიანისა და ალბათობის დონეებს.36 ამის შესაბამისად, სახელმწიფოები ადგენენ დასაიდუმლოების რამდენიმე ხარისხს, რათა ერთმანეთისგან განასხვაონ ამგვარი ინფორმაციის კატეგორიები და პირები, რომლებსაც მათი მიღების უფლება აქვთ.37
ავსტრიაში ყველა ტიპის („განსაკუთრებული მნიშვნელობის“ (TOP SECRET); „სრულიად საიდუმლო“ (SECRET); „საიდუმლო“ (CONFIDENTIAL); „შეზღუდული სარგებლობისთვის“ (RESTRICTED)) საიდუმლო ინფორმაციაზე წვდომა აქვთ კონკრეტული კომიტეტების წევრებს (შინაგან საქმეთა კომიტეტის მუდმივი ქვეკომიტეტი და ეროვნული თავდაცვის კომიტეტის მუდმივი ქვეკომიტეტი), უნგრეთში - ეროვნული უსაფრთხოების, თავდაცვისა და სამართალდამცავი კომიტეტის, გაერთიანებულ სამეფოში - დაზვერვისა და უსაფრთხოების კომიტეტის (ISC), ხოლო იტალიაში - რესპუბლიკის უსაფრთხოების საპარლამენტო კომიტეტის (COPASIR) წევრებს. ავსტრიის და უნგრეთის მსგავსი რეგულირებაა ფინეთშიც, თუმცა აქ რამდენიმე კომიტეტს შეიძლება ჰქონდეს წვდომა ამ ინფორმაციაზე. ბელგიაში კონკრეტული კომიტეტების წევრებს (მონიტორინგის კომიტეტი) მხოლოდ შეზღუდული სარგებლობისთვის (restricted) განსაზღვრულ ინფორმაციაზე აქვთ წვდომა. აქ იგულისხმება ის კომიტეტები, რომელთა მანდატში ნაწილობრივ შედის უსაფრთხოების სექტორზე ზედამხედველობა. საფრანგეთში კი მხოლოდ ასეთი კომიტეტის თავმჯდომარეს აქვს წვდომა.38
ბულგარეთში, ჩეხეთში, ესტონეთში, გერმანიაში, ლიეტუვაში, რუმინეთში, სლოვაკეთსა და სლოვენიაში პარლამენტის ყველა წევრს აქვს წვდომა ყველა ტიპის ინფორმაციაზე; ირლანდიაში - არც ერთ წევრს არც ერთი ტიპის საიდუმლო ინფორმაციაზე; ნიდერლანდებში - პოლიტიკური ჯგუფების ლიდერებს (ყველა ტიპის ინფორმაციაზე), ხოლო ესპანეთში - საიდუმლო და შეზღუდული სარგებლობისთვის ინფორმაციაზე.39 შერეული რეგულირებაა დანიაში, სადაც განსაკუთრებული მნიშვნელობის საიდუმლო ინფორმაციაზე წვდომა არცერთ წევრს არ აქვს, შეზღუდულზე - ყველას, ხოლო სრულად საიდუმლო და საიდუმლო ინფორმაციაზე - კონკრეტულ კომიტეტებს (რომლებიც, რამდენიმე შეიძლება იყოს).40
პარლამენტის თავმჯდომარეს წვდომა აქვს განსაკუთრებული მნიშვნელობის საიდუმლო ინფორმაციაზე პოლონეთის ორივე პალატაში, ხოლო ესპანეთში - მხოლოდ სრულად საიდუმლო და საიდუმლო ინფორმაციაზე. კიდევ ერთ სუბიექტს, რომელსაც დაშვება აქვს გარკვეული ტიპის საიდუმლო ინფორმაციაზე, არის საპარლამენტო მოკვლევის დროებითი კომიტეტები (ad hoc parliamentary inquiry committees). ასეთებს განსაკუთრებული მნიშვნელობის საიდუმლო ინფორმაციის მიღების უფლება აქვთ პოლონეთის სეიმსა და ესპანეთში.41
ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის ნორმატიული შეზღუდვები
მიუხედავად იმისა, რომ კარგი პრაქტიკაა, მაკონტროლებელ ორგანოებს წვდომა ჰქონდეთ ყველა ინფორმაციაზე, რომლებიც მათ თავიანთი ფუნქციის შესასრულებლად დასჭირდებათ, ბევრი სპეციალიზებული საპარლამენტო და არასაპარლამენტო ზედამხედველობის ორგანო ექვემდებარება იურიდიულ და პრაქტიკულ შეზღუდვებს საიდუმლო ინფორმაციაზე ხელმისაწვდომობის კუთხით. ამ რეალობის გათვალისწინებით, მნიშვნელოვანია შეზღუდვების გაანალიზება, მათი გავლენის შეფასება ზედამხედველობის ორგანოების მუშაობაზე და იმის განსაზღვრა, როგორ შეიძლება დასაშვებ დონეზე შეიზღუდოს ზედამხედველების მიერ ინფორმაციაზე წვდომა.42
ზოგიერთ ქვეყანაში კანონი შეიცავს ძალიან ფართო დებულებებს, რომლებიც აღმასრულებელი ხელისუფლების ან უსაფრთხოების სააგენტოების ხელმძღვანელებს საშუალებას აძლევს, უარი თქვან ზედამხედველობის ორგანოებისთვის ინფორმაციის მიწოდებაზე/დაშვებაზე. მაგალითად, იტალიაში აღმასრულებელ ხელისუფლებას შეუძლია, უარი უთხრას რესპუბლიკის უსაფრთხოების საპარლამენტო კომიტეტს ინფორმაციის გაცემაზე, თუ ამან შეიძლება საფრთხე შეუქმნას რესპუბლიკის უსაფრთხოებას.43 დიდ ბრიტანეთში სადაზვერვო სამსახურების დირექტორებს შეუძლიათ, უარი თქვან ინფორმაციის მიწოდებაზე, თუკი (სხვა მიზეზებთან ერთად) სახელმწიფო მდივანი (პასუხისმგებელი მინისტრი) დაადგენს, რომ ის არ უნდა გაიცეს.44
შედარებით ხშირია, როდესაც ზედამხედველობის ორგანოებს ეკრძალებათ საიდუმლო ინფორმაციაზე წვდომა უსაფრთხოების სააგენტოების ოპერაციებთან დაკავშირებით.45 ასეთი შეზღუდვები ზოგჯერ ფორმულირებულია ზოგადი ტერმინებით, მაგალითად, საფრანგეთსა და ავსტრალიაში, სადაც დაზვერვისა და უსაფრთხოების პარლამენტის გაერთიანებულმა კომიტეტმა არ უნდა მოსთხოვოს პირს ან ორგანოს კომიტეტისთვის ოპერატიულად მგრძნობიარე ინფორმაციის გაცემა.xlvi იტალიაში, ლიეტუვასა და სლოვაკეთში შეზღუდვები ვრცელდება მიმდინარე ოპერაციებზე,46 რაც ნიშნავს, რომ, თეორიულად, ზედამხედველობის ორგანოს ოპერატიული საქმიანობის შესახებ ინფორმაციაზე წვდომა აქვს მისი დასრულების შემდეგ.47 თუმცა, შესაძლოა, რთული იყოს იმის დადგენა, როდის დასრულდა ოპერაცია. ზოგიერთი მათგანი შეიძლება „მიმდინარე“ იყოს მრავალი წლის განმავლობაში, რაც ნიშნავს, რომ მათ შესახებ მასალები მიუწვდომელი დარჩება ზედამხედველობის ორგანოსთვის.49 გარდა ამისა, ზედამხედველები მუდმივად უნდა ინტერესდებოდნენ იმით, მიმდინარეობს თუ დასრულდა კონკრეტული ოპერაცია. აქ კი სააგენტოს აქვს დისკრეცია, მიუთითოს მის დაუსრულებელ სტატუსზე, რათა დაიცვას კონკრეტული საკითხი ზედამხედველობის ორგანოს თვალისგან. ასევე, ხშირად რთულია „პოლიტიკისა“ და „ოპერაციების“ გამიჯვნა, რის გამოც, შესაძლოა, პოლიტიკის მიმართულებები მიმდინარე ოპერაციების შესახებ ინფორმაციაში „დაიმალოს“. 50
ეროვნული კანონმდებლობა საკმაოდ ხშირად ცალსახად უკრძალავს ზედამხედველებს წვდომას ინფორმაციის იმ წყაროებსა (უნგრეთი, იტალია, ესპანეთი, ბრიტანეთი) 51 ან მეთოდებზე (უნგრეთი, ესპანეთი, ბრიტანეთი, ლიეტუვა),52 რომლებსაც უსაფრთხოების სააგენტოები იყენებენ. წყაროებთან დაკავშირებული ინფორმაციის შეზღუდვა ეფუძნება იმ ფაქტს, რომ ადამიანური წყაროების იდენტიფიკაცია სააგენტოს მუშაობის ყველაზე პრობლემურ ასპექტებს შორისაა, ვინაიდან წყაროს ვინაობის გამჟღავნებამ შეიძლება საფრთხე შეუქმნას მის პირად უსაფრთხოებას. ასევე უკიდურესად მგრძნობიარეა ინფორმაცია სააგენტოს მეთოდებთან დაკავშირებით, რადგან ისინი შიშობენ, რომ ასეთი ინფორმაციის გავრცელებამ შეიძლება მეთოდები არაქმედითი გახადოს, უპირატეს მდგომარეობაში ჩააყენოს მტრულად განწყობილი სუბიექტები, ან საფრთხე შეუქმნას ადამიანურ წყაროებს.53 ამ ტიპის ინფორმაციის ლეგიტიმურად დახურვის მიუხედავად, საჭიროა, ზედამხედველობის ორგანოს ხელი მიუწვდებოდეს ისეთ დანაშაულებთან დაკავშირებულ გარემოებებზე, როგორებიცაა, მაგალითად, კორუფცია ან ადამიანის უფლებების დარღვევა, როდესაც ზედამხედველებს გამოძიების პროცესში შეიძლება დასჭირდეთ ინფორმაცია წყაროების შესახებ.54
გარდა ამისა, ზოგ შემთხვევაში ზედამხედველობის ორგანოებს ეკრძალებათ ინფორმაციაზე წვდომა მიმდინარე სასამართლო პროცესისა ან სისხლის სამართლის გამოძიების თაობაზე.55 ეს შეზღუდვები გამოიყენება როგორც სამართლიანი სასამართლოს უფლების დაცვის, ასევე სახელმწიფოს მიერ დანაშაულის გამოძიებისა და დევნის მიზნით, ასევე იმისთვის, რომ ზედამხედველობის ორგანოებმა გამოძიების დასრულებამდე თავი შეიკავონ ამგვარი საკითხების განხილვისგან.56
ავტორი: ნინო კაპანაძე
დოკუმენტი მომზადებულია ევროკავშირის მხარდაჭერით, პროექტის, „ანგარიშვალდებული და ადამიანის უფლებებზე ორიენტირებული უსაფრთხოების სექტორის მხარდაჭერა კვლევების, ადვოკატირებისა და ინკლუზიური დიალოგის გზით“ ფარგლებში. მის შინაარსზე სრულად პასუხისმგებელია საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია (საია) და შესაძლოა, რომ იგი არ გამოხატავდეს ევროკავშირის შეხედულებებს.
1 ნაზლი ილდირიმ შირკოლკი, პარლამენტის წვდომა საიდუმლო ინფორმაციაზე, სამართლებრივი ჩარჩოს და პრაქტიკის შეფასება ნატოს წევრ ქვეყნებში, ნატოს საპარლამენტო ასამბლეის და ჟენევის შეიარაღებულ ძალებზე დემოკრატიული კონტროლის ცენტრის (DCAF) ერთობლივი კვლევა, 2018 წლის ნოემბერი, 3, ხელმისაწვდომია: http://tinyurl.com/3dxvspar, განახლებულია: 20.07.2024.
2 Hans Born, Aidan Wills (eds.), Overseeing Intelligence Services, A Toolkit, DCAF, 2012, 55, ხელმისაწვდომია: https://tinyurl.com/bdf4dbky, განახლებულია: 20.07.2024.
3 ნაზლი ილდირიმ შირკოლკი, დასახელებული ნაშრომი, 21.
4 Hans Born and Aidan Wills (eds.), Overseeing Intelligence Services, A Toolkit, DCAF, 2012, 51.
5 European Commission for Democracy through Law (Venice Commission), Report on the Democracy oversight of the Security Services, Strasbourg, 11 June 2007, CDL-AD(2007)016, para. 55, ხელმისაწვდომია: http://tinyurl.com/2p8dhs4a, განახლებულია: 20.07.2024.
6 თეოდორა ფუიორი, უსაფრთხოების სექტორის მართვის საპარლამენტო უფლებამოსილებები, შეიარაღებულ ძალებზე დემოკრატიული კონტროლის ჟენევის ცენტრი (DCAF), 2013, 39, ხელმისაწვდომია: http://tinyurl.com/zdcpakb7, განახლებულია: 20.07.2024.
7 Hans Born and Aidan Wills (eds.), Overseeing Intelligence Services, A Toolkit, DCAF, 2012, 42; Dick Toornstra (Publisher) and Marc Bentinck (Research and coordination), Office for Promotion of Parliamentary Democracy, Parliamentary oversight of the security sector, Geneva Centre for the Democratic Control of Armed Forces (DCAF), European Parliament - OPPT, 2013, 31, ხელმისაწვდომია: http://tinyurl.com/5x39556b, განახლებულია: 20.07.2024.
8 თეოდორა ფუიორი, დასახელებული ნაშრომი, 32.
9 The Global Principles on National Security and the Right to Information (The Tshwane Principles), ხელმისაწვდომია: https://tinyurl.com/4u8aebyh, განახლებულია: 20.07.2024.
10 ნაზლი ილდირიმ შირკოლკი, დასახელებული ნაშრომი, 2.
11 The Global Principles on National Security and the Right to Information (The Tshwane Principles), Principles 11 and 12.
12 ნაზლი ილდირიმ შირკოლკი, დასახელებული ნაშრომი, 10.
13 Latvia, Law on Official Secrets, Section 5’Information which may not be an Official Secret, in: ნაზლი ილდირიმ შირკოლკი, დასახელებული ნაშრომი, 21.
14 ნაზლი ილდირიმ შირკოლკი, დასახელებული ნაშრომი, 10.
15 იქვე.
16 Hans Born and Aidan Wills (eds.), Overseeing Intelligence Services, A Toolkit, DCAF, 2012, 51.
17 Annette Knaut, Abgeordnete als Politikvermittler. Zum Wandel von Repräsantation in modernen Demokratien, 1. Auflage, Nomos, 2011, 107.
18 Birgit Everbach-Born, Sabine Kropp, “Parlamentarische Kontrolle und Europaische Union: Chancen und Restriktionen nach dem Lissabon-Vertra – einleitende Uberlegungen”, in: Stuchlik, Andrej, Zeh, Wolfgang (Hrsg.): Parlamentarische Kontrolle und Europaische Union, Baden-Baden 2013, 11-20, 11.
19 Marina Caparini, Controlling and Overseeing Intelligence Services in Democratic States, in: Marina, Caparini, Hans Born, Democratic Control of Intelligence Services, Routledge, 2007, 18; Aidan Wills and Mathias Vermeulen, Parliamentary Oversight of Security and Intelligence Agencies in the European Union, Directorate General for Internal Policies, Policy Department C: Citizens’ Rights and Constitutional Affairs, European Parliament, 2011, 117, ხელმისაწვდომია: http://tinyurl.com/57fmunk6, განახლებულია: 20.07.2024.
20 Dick Toornstra and Marc Bentinck, დასახელებული ნაშრომი, 32.
21 ნაზლი ილდირიმ შირკოლკი, დასახელებული ნაშრომი, 3.
22 თეოდორა ფუიორი, დასახელებული ნაშრომი, 32.
23 იქვე.
24 იქვე.
25 იქვე.
26 პასუხები DCAF-EU კითხვარზე ამ ქვეყნებიდან. in: Aidan Wills and Mathias Vermeulen, დასახელებული ნაშრომი, 117.
27 Dick Toornstra and Marc Bentinck, დასახელებული ნაშრომი, 31.
28 Ibid.
29 Aidan Wills and Mathias Vermeulen, დასახელებული ნაშრომი, 117.
30 კითხვარზე პასუხები ლიეტუვის და რუმინეთის პარლამენტებიდან, in: Aidan Wills and Mathias Vermeulen, დასახელებული ნაშრომი, 2011.
31 Hans Born and Aidan Wills (eds.), Overseeing Intelligence Services, A Toolkit, DCAF, 2012, 77; Wauter Van Laethem, Country Case Studies I. Parliamentary and Specialised Oversight of Security and Intelligence Agencies in Belgium. 191-203. In: Aidan Wills and Mathias Vermeulen, დასახელებული ნაშრომი, 118.
32 ნაზლი ილდირიმ შირკოლკი, დასახელებული ნაშრომი, 23.
33 Kate Martin, Country Case Studies II. Parliamentary and Specialised Oversight of Security and Intelligence Agencies in United States, 332-349. in: Aidan Wills and Mathias Vermeulen, დასახელებული ნაშრომი, 117.
34 Dick Toornstra and Marc Bentinck, დასახელებული ნაშრომი, 32.
35 ნაზლი ილდირიმ შირკოლკი, დასახელებული ნაშრომი, 11.
36 The Tshwane Principles, Principle 11(c).
37 ნაზლი ილდირიმ შირკოლკი, დასახელებული ნაშრომი, 14.
38 Aidan Wills and Mathias Vermeulen, დასახელებული ნაშრომი, 119.
39 Ibid.
40 Ibid.
41 Ibid.
42 Ibid, 123.
43 Italy, Law 14/2007, Article 31(8).
44 UK, Intelligence Services Act 1994, Schedule 3, Para 3(b)(ii). Aidan Wills and Mathias Vermeulen, დასახელებული ნაშრომი, 123.
45 France, Ordonnance n°58-1100 du 17 novembre 1958 relative au fonctionnement des assemblées parlementaires, Article 6 nonies, Créé par Loi n°2007-1443 du 9 octobre 2007 - art. 1 JORF 10 octobre 2007 – alinéa III; Australia, Intelligence Services Act 2001, Schedule 1 (part 1); UK, Intelligence Services Act 1994, Schedule 3, paras. 3-4.
46 Australia, Intelligence Services Act 2001, Schedule 1 (part 1).
47 პასუხები